In mijn eerste blog sloot ik af met de constatering dat de traditionele route van innovatie waarschijnlijk onvoldoende gaat helpen om de stijgende kosten en risico’s het hoofd te bieden. Nu een verdere verkenning van wat wèl kan. Dat zijn geen sluitende antwoorden, maar wel een aantal denkrichtingen. Ik laat het graag over aan de beoordeling van de lezers of dit zinvolle richtingen zijn.
Ik ben er van overtuigd dat er nog wel degelijk wat te halen is in het spoor van innovatie. Wat mij betreft wordt er veel te beperkt gedacht: enerzijds zijn er mensen die alles verwachten van technologie, en daar tegenover staan mensen die alles verwachten van ecologie. Ik denk juist dat je beide ‘gereedschapskisten’ moet combineren. Die combinatie levert extra voordeel op, denk aan robotisering en gewasdiversiteit, Controlled Traffic Farming (CTF) en minimale grondbewerking. Uit oud onderzoek weten we dat 100% CTF (inclusief de oogst!) een behoorlijk opbrengstvoordeel oplevert, tot wel 10%. Dat wordt mogelijk nog hoger als het weer extremer wordt. Daar kan je best wat investeringen voor doen. De eerste denkrichting is dus ‘Blijven innoveren’, maar dan door agro-ecologie en technologie te combineren.
Hoogwaardige productie als basis
De tweede denkrichting is: denk vanuit de kernkwaliteiten van ons landbouwmodel. Waar ben je echt goed in? Het is dom en duur om dat weg te gooien en helemaal opnieuw te beginnen. Ik denk voor de akkerbouw concreet aan de positie van Nederland op het gebied van uitgangsmateriaal (pootaardappelen bijvoorbeeld) en (akkerbouwmatige) groenteteelt. Daar zit niet alleen een goede uitgangspositie achter qua klimaat en bodem, maar ook een schat aan kennis en ervaring in de keten en een zorgvuldig opgebouwde reputatie in de markt. Voor de akkerbouw zou ik dus zeggen: kies deze teelten en ketens als fundament van je verdienmodel. Dat betekent overigens niet dat alles wel ongeveer blijft zoals het is.
Functiecombinaties voor gestapeld verdienmodel
Het is interessant dat landbouw zoveel mogelijkheden biedt voor functiecombinaties: je kunt allerlei activiteiten en diensten doen naast/bovenop de productiefunctie, zonder dat het ten koste hoeft te gaan van deze functie. Het kan er soms zelfs waarde aan toevoegen. Daar zijn al heel veel voorbeelden van: bedrijven die landbouw combineren met zorg, loonwerk, energieproductie, sorteren, verwerken etc., bedrijven die specifieke markten bedienen met een hogere prijs. Het kenmerk van al deze activiteiten is dat ze meestal aansluiten op de landbouwactiviteiten van het bedrijf: zonder het agrarische bedrijf is de basis voor deze activiteiten weg. In die lijn denk ik voor de toekomst: hoe kan je als boer nieuwe (betaalde!) functies combineren met je corebusiness en daar extra inkomsten mee genereren?
Naar betaalde diensten
Er is op dat vlak van alles gaande. Zo wordt er in pilots gewerkt aan productiemethoden die ook bijdragen aan biodiversiteit, landschap en klimaatdoelen, het vasthouden en leveren van water op gebiedsniveau, het leveren van maatschappelijke diensten als zorg, recreatie en educatie, etcetera. Voor een deel van deze diensten bestaat nog geen goed financieel waarderingsmodel. Tegelijkertijd is er wel van alles in ontwikkeling op dit vlak, denk aan gebiedscontracten, GLB pilots, koolstofbanken, aantrekkelijke financieringsvoorwaarden of voorkeursrecht bij pacht. Ik hoop dat er een paar initiatieven uitgroeien tot een succes en dat deze echt bij gaan dragen aan een gezond inkomen van de boeren van de toekomst.
Aan de slag
En wat mij betreft gaan we niet alleen nadenken over het verdienmodel van de boeren van de toekomst (dat is wel nodig), maar er ook mee aan de slag. Bij transities gaat het vaak om een richting waarbij je wel weet wat er nodig is, maar nog niet hoe dat moet. Daarom moet je dingen proberen en daarvan leren. Daar zou ik graag een bijdrage aan leveren vanuit Boerderij van de Toekomst, maar dat kan alleen als u ook meedoet. Wie denkt-en doet mee?
Pieter de Wolf