We staan aan de vooravond van de Tweede Kamerverkiezingen, in Nederland traditioneel hét moment van onze democratie. Er is al veel geschreven en gezegd over de landbouwparagrafen van de verschillende politieke partijen, maar volgens mij is het veel interessanter om te kijken naar wat er na de verkiezingen gaat gebeuren. Ik ben geen politicoloog en zeker geen profeet, maar een beetje logisch nadenken lukt mij nog wel.
Ik begin maar met de meest onwaarschijnlijke opties: een partij met een absolute meerderheid lijkt vrijwel uitgesloten. Ook de kans dat we een volledig links of rechts kabinet krijgen, lijkt tamelijk onwaarschijnlijk. Zowel op links als op rechts kan ik me niet voorstellen dat er een coalitie gevormd kan worden. Niet alleen omdat de vereiste meerderheid lastig wordt, maar ook omdat partijen niet bereid zijn tot samenwerking. En, voor sommige partijen is oppositie voeren ook veel aantrekkelijker dan verantwoordelijkheid nemen.
Belangrijke vraagstukken
Ik vermoed dus dat we – mogelijk na een hele lange formatieperiode – weer op een bonte coalitie uit gaan komen, eigenlijk zoals we de afgelopen vier jaar ook hebben gehad. Partijen die ideologisch weinig met elkaar hebben, maar die wel verantwoordelijkheid willen nemen. Gezien de grote verschillen wordt men het dan zelden eens over belangrijke vraagstukken. En landbouw, natuur en voedsel zijn belangrijker dan ooit, maatschappelijk gezien. Ik vermoed daarom zomaar dat de nieuwe regering de moeilijke beslissingen rond de landbouw van de toekomst voor zich uit zal schuiven. In plaats daarvan gaat ze zich vooral met politiek ongevaarlijke dingen bezig houden. Zoals het uitwerken van een visie die zo algemeen is dat niemand er echt tegen kan zijn.
Geen winnaars, alleen verliezers
Ik word daar niet blij van. Sommige beslissingen worden al decennia vooruit geschoven, tot ze onhoudbaar worden. Het stikstofdossier is daar een goed voorbeeld van. Een smeulende erfenis uit het verleden ontbrandt opeens, en de brandweer kan het maar niet eens worden over de te volgen strategie. Gecontroleerd uit laten branden is dan het enige wat overblijft. Geen winnaars, alleen verliezers. Ook de boeren van de toekomst.
Tegelijk maak ik me ook geen illusies. Stel dat we een regering zouden krijgen die ideologisch meer op één lijn zou zitten, en deze dossiers aan zou pakken vanuit een duidelijke politieke visie. Over rechts zie ik het al voor me: we organiseren marktwerking met verhandelbare stikstofrechten. Wonen, infra en industrie kopen dan de melkveehouderij op, zonder grote kosten voor de staatskas. Over links zie ik het ook al voor me: we verbieden alles wat ons niet aanstaat, zoals kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen, intensieve veehouderij, landbouw naast natuurgebieden. En opvallend genoeg komt het resultaat op hetzelfde neer: minder landbouw, meer ruimte voor andere sectoren. Nederland wordt verder volgebouwd met woningen, distributiecentra, infrastructuur, zonneparken. En wat natuur in de achtertuin, die we grondig aanharken en eens in de zoveel jaar weer onderwerpen aan een complete make-over.
Niet alles kan
De boodschap van politieke partijen in verkiezingstijd is vaak dat alles kan: economische groei, ongeremd consumeren, meer woningen, meer natuur, energietransitie, behalen van klimaatdoelen. Het eerlijke verhaal dat ik graag zou willen horen, is de boodschap dat ‘niet alles kan’. Dit was de boodschap van de commissie Remkes in het advies over de stikstofaanpak. Dat advies is alweer bijna vergeten, waarschijnlijk omdat het ons niet aanstaat om keuzes te maken die ergens pijn doen. Ik vrees dat weinig politici zo eerlijk durven zijn, en eigenlijk nog erger, dat veel kiezers het ook helemaal niet willen weten.
Eerlijk verhaal
Het eerlijke verhaal vraagt om leiderschap, politiek leiderschap, met het oog op toekomstige generaties. Het vraagt om iemand die een eerlijk verhaal heeft met duidelijke keuzes. En die deze keuzes helder weet te maken èn anderen mee weet te nemen in de oplossingen. Iemand die algemeen belang boven politiek en persoonlijk belang stelt.
Ik zou daarom voor 17 maart adviseren: kijk goed of er zo iemand op je stembiljet staat. Nederland verdient het, de boeren van de toekomst verdienen het zeker.
En mochten er zulke leiders in de regering komen: ze zijn welkom bij de Boerderij van de Toekomst. Samen met onze partners kunnen we hen bijpraten over de uitdagingen die er zijn en wat er nodig is om de landbouw toekomstbestendig te maken.
Pieter de Wolf