Op de daken liggen zonnepanelen, de heftruck rijdt op waterstof en agrariërs werken er aan kringlooplandbouw: Boerderij van de Toekomst, een project van Wageningen University & Research, ontwikkelt een robuust en duurzaam landbouwsysteem voor de komende generaties boeren. Andries Visser: ‘Een belangrijk onderdeel van zo’n systeem is duurzame energie.’
De proeflocatie in Lelystad is 700 ha groot en ingericht als akkerbouwbedrijf. Onderzoekers en boeren telen hier meerdere gewassen op één perceel (25 ha strokenteelt). Zo ligt er een strook aardappelen tussen de uien en bonen. “Strokenteelt maakt gewassen minder kwetsbaar voor ziekten en plagen. Een plaag die in één gewasstrook de kop opsteekt, verspreidt zich namelijk minder snel naar de andere stroken van hetzelfde gewas. Social distancing voor planten dus. Ook verhoogt strokenteelt de biodiversiteit,” zegt onderzoeker Stad-Land relaties Andries Visser. “Voor het telen van deze gewassen, de machines en de gebouwen is energie nodig. We wekken alle energie op met onze zonnepanelen en windmolens.”
Elektrische trekkers
Het uitbannen van de fossiele brandstof diesel en het demonstreren van elektrische trekkers, elektrische werktuigdragers en waterstoftrekkers is dus één van de ambities van Boerderij van de Toekomst. Visser: “De meeste landbouwmachines zoals trekkers en oogstmachines rijden nu nog op diesel. Deze fossiele brandstof willen we vervangen door hernieuwbare energiebronnen. Elektrische trekkers kunnen de lichtere werkzaamheden verrichten. Voor het ploegen en oogsten heb je langdurig veel vermogen nodig, daarvoor kunnen waterstoftrekkers een oplossing zijn.”
Minder kunstmest
Niet alleen diesel is een belangrijke energiepost op akkerbouwbedrijven. Ook het produceren van kunstmest kost veel energie. De onderzoekers willen daarom het kunstmestgebruik minimaliseren. Dat kan bijvoorbeeld door gebruik van groenbemesters, het toevoegen van voedingsstoffen aan de bodem door een gewas onder te ploegen. “Maar ook door het creëren van een uitmuntende bodemstructuur. Hierdoor kunnen planten de stikstof beter opnemen en gaat de stikstof niet verloren naar het milieu,” zegt Visser: “We kunnen het kunstmestgebruik ook verminderen door het inbrengen van humane reststromen, oftewel mineralen die anders via het riool verdwijnen. Dat doen we al door het hergebruiken van struviet, een fosfaatmineraal. Fosfaat is een belangrijke voedingsstof voor gewassen, die bij een regionale waterzuiveringsinstallatie uit het rioolwater wordt gehaald. En we streven er naar om ook de stikstof uit humane restromen te kunnen hergebruiken.”
Energieneutraal
Uiteindelijk wil Boerderij van de Toekomst energieneutraal door het jaar heen. “Het grootste probleem van hernieuwbare energie is dat het geen constante productie kent: de productie is afhankelijk van het tijdstip op de dag en de hoeveelheid zon en wind. Daarnaast is de actuele consumptie ook niet constant. Hierdoor is er vaak een onbalans tussen productie en het gebruik,” zegt Visser. “Als we energie op momenten van piekproductie (als er bijvoorbeeld veel zon is) omzetten naar waterstof en opslaan raakt het elektriciteitsnet niet overbelast. Dan kunnen we de geproduceerde en opgeslagen energie gebruiken op het moment dat het nodig is en de waterstof kan dienen als brandstof voor de mechanisatie. Uiteindelijk willen we straks zelfs meer energie produceren en opslaan dan het totale bedrijfssysteem gebruikt.”
Boeren willen een elektrische trekker
Boerderij van de Toekomst geeft agrarische ondernemers concrete handvatten om duurzame energieproductie en opslag te integreren in hun bedrijfsvoering. Visser: “Om dat voor elkaar te krijgen werken agrariërs, gemeenten, lokale energie-coöperaties, MKB- ondernemers, netbeheerders en maatschappelijke organisaties samen aan praktische duurzame oplossingen. Veel boeren willen aan duurzame oplossingen werken door bijvoorbeeld in een elektrische trekker te rijden. Maar die trekker heeft de weg naar de praktijk nog niet gevonden. We hebben alle partijen nodig om uit te zoeken hoe die daar kan komen.”
PPS: Publiek-Private Samenwerking Energie en Landbouw
Het tijdperk van fossiele energie is bijna voorbij: Nederland heeft de ambitie om in 2050 een 100% duurzame energievoorziening te hebben. Andries Visser zoekt daarom ook binnen de publiek-private samenwerking Energie en Landbouw naar de invulling van de rol van de landbouw in de energietransitie. Visser: “We hopen dat een aantal oplossingen die we binnen de PPS uitwerken straks ook op de Boerderij van de Toekomst te zien zullen zijn. Een voorbeeld van wat we doen binnen de PPS speelt zich af in de Hoeksche Waard. Daar verkennen boeren, netbeheerder Stedin, LTO Noord en de WUR samen een businessmodel waarbij een elektrolyser wordt gekoppeld aan het net. Zo wordt een extra grote gebruiker toevoegt aan het elektriciteitsnet. Hierdoor kunnen de aanliggende boeren meer zonnepanelen op hun daken leggen zonder netverzwaring. Daarnaast maakt deze elektrolyser waterstof die als brandstof kan dienen voor de trekkers op de bedrijven. Binnenkort werken we op de Boerderij van de Toekomst ook met een elektrolyser die waterstof gaat produceren van de zelf geproduceerde stroom uit wind en zon.”
PPS: innovatienetwerk Boer & Energie
Binnen de PPS is ook het innovatienetwerk Boer & Energie opgezet. Verschillende pioniers uit de landbouw wisselen hun ervaringen uit over het inpassen van hernieuwbare energie in hun bedrijfsvoering. Deze groep fungeert als klankbord voor mogelijke oplossingen in de praktijk en is bijvoorbeeld direct betrokken geweest bij het opstellen van een rapport over het benutten van zelf geproduceerde energie in de bedrijfsvoering: Zonder netverzwaring maximaal hernieuwbare energie produceren.